Thuis bij de filosoof Spinoza
Een bijzondere locatie in Den Haag. Het Buitenmuseum geeft aandacht aan het erfgoed van Spinoza. Zo zijn er diverse rondleidingen. Het huis is niet opengesteld.
Spinoza en Den Haag (Buitenmuseum)
“Mens, durf te denken!”
Op de Paviljoensgracht woonde vanaf 1669 een aantal jaren de beroemdste filosoof van Nederland, Spinoza (1632 – 1677). Hij schrijft hier aan de Ethica, zijn meesterwerk. Het thema van dit boek is het achterhalen van de rationele opbouw van het universum en de plaats van de mens daarin. Hij toont op een wiskundige manier aan dat God overal aanwezig is: in de natuur, de mensen, de dieren en het heelal.
Samen met René Descartes (1596-1650) behoort Spinoza tot de belangrijkste filosofen van het rationalisme. In een ander beroemd werk, de Tractatus Theologico-Politicus pleitte Spinoza voor vrijheid van meningsuiting en geeft hij aan dat democratie de beste staatsvorm is. Beide boeken zijn anoniem gepubliceerd en na publicatie verboden.
Ook toont hij wetenschappelijk aan dat er talloze tegenstrijdigheden en aannames staan in de bijbel, waardoor deze niet een leidend beginsel kan zijn voor echte kennis en waarheid. Het ware geloof in God is voor Spinoza de intellectuele liefde tot God, de enige substantie die alle dingen omvat. De Bijbel is alleen heilig en goddelijk wanneer dit boek mensen inspireert door ernaar te handelen. De belangrijkste woorden van Jezus hierover staan in het Nieuwe Testament (Marcus 12 vers 30 en 31): “heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand en met heel uw kracht… en Heb uw naaste lief als uzelf.”
Spinoza is getuige van de de opgelopen spanningen in het rampjaar 1672. Het is het einde van de Gouden Eeuw. Het volk is redeloos, de regering radeloos, en het land reddeloos. Er is een economische crisis, de Republiek wordt van allerlei kanten binnengevallen en het land is bijna bankroet. Raadspensionaris Johan de Witt en zijn broer Cornelis de Witt worden in deze oplopende spanningen vermoord door een groep Oranjegezinde burgers. Spinoza is diep geschokt en wil een poster ophangen met de tekst ’ultimi barbarorum’: jullie zijn de ergste barbaren. Hij wordt tegengehouden door zijn huisbaas.